Rybnik, dnia 13 października 2022 r.

Protokół Komisji Wniosków powołanej w dniu 13.10.2022 r. na XXVII Konferencji Naukowo­‑Technicznej pt. „Ochrona środowiska na terenach górniczych i pogórniczych kopalń w Subregionie Zachodnim Województwa Śląskiego”

Skład Komisji Wniosków:

1. dr hab. inż. Stanisław Duży prof. PŚ,
2. dr hab. inż. Krzysztof Gromysz prof. PŚ,
3. dr hab. inż. Andrzej Kowalski prof. GIG,
4. dr hab. Dariusz Fuchs prof. UKSW,
5. mgr inż. Wiesław Kopiec,
6. mgr inż. Ryszard Fuchs,
7. mgr inż. Klaudiusz Szczurek,
8. mgr inż. Jerzy Majchrzak.

W dniu 13 października 2022 roku w Zabytkowej Kopalni „Ignacy” w Rybniku odbyła się XXVII Konferencja Naukowo­‑Techniczna pt. „Ochrona środowiska na terenach górniczych i pogórniczych kopalń w Subregionie Zachodnim Województwa Śląskiego”. Na konferencję przygotowanych zostało 27 referatów i komunikatów, które zostały opublikowane w materiałach konferencyjnych, wydanych w formie książkowej. Materiały konferencyjne współfinansowane były przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Współorganizatorami konferencji byli: Zarząd Oddziału SITG w Rybniku, Okręgowy Urząd Górniczy w Rybniku, Katedra Geoinżynierii i Eksploatacji Surowców Wydziału Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Główny Instytut Górnictwa w Katowicach, Zabytkowa Kopalnia „Ignacy” w Rybniku, Jastrzębska Spółka Węglowa S.A., Polska Grupa Górnicza S.A., Urząd Miasta Rybnika oraz Fundacja Kopalń Zlikwidowanych w ROP. Patronat honorowy nad konferencją sprawowali: Prezes Wyższego Urzędu Górniczego Adam Mirek, Prezes JSW S.A. Tomasz Cudny oraz Prezydent Miasta Rybnika Piotr Kuczera. Patronat medialny sprawowała Telewizja TVT Sp. z o.o. w Rybniku.

W konferencji udział wzięli przedstawiciele:

• Sejmu RP,
• administracji rządowej: Wyższego Urzędu Górniczego w Katowicach i Okręgowego Urzędu Górniczego w Rybniku,
• instytucji naukowych: Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach, Instytutu Techniki Budowlanej Oddz. w Katowicach,
• administracji samorządowej: Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach, Starostw Powiatowych, Urzędów Miejskich i Gminnych,
• Muzeum Miejskiego w Rybniku, Zabytkowej Kopalni „Ignacy” w Rybniku, Muzeum Miejskiego w Żorach,
• stowarzyszeń i organizacji pozarządowych: SITG Oddział w Rybniku, Stowarzyszenia Zabytkowej Kopalni „Ignacy” w Rybniku, Fundacji Kopalń Zlikwidowanych ROP w Rybniku, Instytutu Dziedzictwa i Dialogu Łaźnia Moszczenica w Jastrzębiu Zdroju,
• zakładów przemysłowych: Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A., Polskiej Grupy Górniczej S.A., Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. w Bytomiu, PUG Kwant w Katowicach, PMG w Katowicach itp.

Konferencję otworzył Prezydent Miasta Rybnika Piotr Kuczera. W trakcie otwarcia Konferencji na wniosek Prezesa Zarządu Oddziału SITG w Rybniku mgr inż. Mariana Kurpasa przedstawiono wspomnienie i minutą ciszy uczczono zmarłego w bieżącym roku, zasłużonego dla ZO SITG w Rybniku oraz konferencji działacza mgr inż. Adolfa Sosnę. Następnie rozpoczęły się obrady, w trakcie których prezentowane były referaty w podziale na trzy sesje tematyczne.

1. Sesja I pt. „Wybrane problemy ochrony środowiska na terenach górniczych i pogórniczych”. Sesji przewodniczyli:
   • mgr inż. Marian Kurpas – Prezes ZO SITG w Rybniku,
   • dr hab. prof. UKSW Dariusz Fuchs – UKSW w Warszawie
   • prof. dr hab. inż. Jan Białek – Politechnika Śląska w Gliwicach,
2. Sesja II pt. „Zarządzanie środowiskiem na terenach górniczych i pogórniczych”. Sesji przewodniczyli:
   • mgr inż. Wiesław Kopiec – V-ce Prezes ZO SITG w Rybniku,
   • dr hab. inż. Stanisław Duży prof. PŚ – Politechnika Śląska w Gliwicach,
   • dr hab. em. prof. GIG Irena Pluta – Główny Instytut Górnictwa w Katowicach,
3. Sesja III pt. „Wpływ górnictwa na rozwój regionu oraz ocalenie od zapomnienia obiektów postindustrialnych”. Sesji przewodniczyli:
   • dr hab. inż. Andrzej Kowalski prof. GIG – Główny Instytut Górnictwa w Katowicach,
   • dr hab. inż. prof. PŚ Krzysztof Gromysz – Politechnika Śląska w Gliwicach

W oparciu o treść wygłoszonych referatów, przebiegu dyskusji oraz wynikających z nich uogólnień, sformułowano następujące stwierdzenia i wnioski:

1. Problemy ochrony środowiska na terenach górniczych, rozwiązania techniczne i organizacyjne w zakresie profilaktyki i usuwania skutków działalności gospodarczej, jak również monitoring procesów przekształceń środowiska pod wpływem działalności górniczej wraz z nowymi technologiami dokumentowania stanu środowiska są tematami bardzo istotnymi dla Subregionu Zachodniego Województwa Śląskiego. Zorganizowana konferencja dotyczyła szeroko pojętych problemów współistnienia górnictwa węgla kamiennego i obszarów zurbanizowanych, rekultywacji terenów zdegradowanych, ochrony powierzchni i jej infrastruktury, gospodarki wodnej, oddziaływań sejsmicznych, ochrony powietrza, zagospodarowania obiektów zlikwidowanych kopalń itp. Tematyka konferencji dotyczyła głównie Subregionu Zachodniego Województwa Śląskiego, niemniej rozwiązania i wnioski z konferencji dotyczą całego Górnego Śląska.
2. W Zachodnim Subregionie Województwa Śląskiego działalność górniczą prowadzą kopalnie należące do PGG S.A. oraz JSW S.A., a produkowany przez JSW S.A. węgiel koksowy jest zaliczony do surowców krytycznych, do których stabilny dostęp, ma strategiczne znaczenie dla europejskiej gospodarki. W związku z tym prowadzono wiele prac związanych z minimalizacją wpływów eksploatacji na powierzchnię i jej infrastrukturę oraz rekultywacją terenów. Dzięki tej działalności możliwe jest zapewnienie właściwych warunków życia ludzi oraz utrzymania i rozwoju infrastruktury.
3. Działalność górnicza jest ściśle związana z rejonem występowania złoża, co ogranicza możliwości wyboru lokalizacji zakładów wydobywczych oraz selekcji terenów pod kątem dopuszczalnych wielkości oddziaływania prowadzonej eksploatacji górniczej. Biorąc powyższe pod uwagę, w projektowaniu działalności górniczej konieczne jest zachowanie zasad zrównoważonego rozwoju, pozwalających na wykorzystanie zasobów przy minimalizacji niekorzystnych jej skutków. Szczegółowe ustalenia, dotyczące prognoz wpływu działalności górniczej na środowisko, pomiarów deformacji powierzchni terenu objętej wpływami eksploatacji oraz sposobu przeciwdziałania i usuwania skutków tej eksploatacji zawarte są w projektach zagospodarowania złóż, planach ruchu zakładów górniczych, sporządzanych we współpracy z samorządem terytorialnym i zatwierdzanych przez organy nadzoru górniczego.
4. Wydobywanie węgla kamiennego jest istotnym elementem strategii energetycznej państwa. Górnictwo na Górnym Śląsku, w tym również w Zachodnim Subregionie Województwa Śląskiego pozostaje nadal ważną branżą i poważnym pracodawcą. Bazowanie na węglu nie oznacza jednak braku możliwości skutecznej walki z degradacją środowiska. Niezbędne jest dalsze wspieranie inwestycji ograniczających degradację środowiska, w tym zanieczyszczanie powietrza. Proponuje się również szersze wprowadzanie nowoczesnych, czystych technologii węglowych, w tym np. zgazowania wydobytego węgla w instalacjach na powierzchni.
5. W zmieniającym się otoczeniu regulacyjnym i prawnym Unii Europejskiej dążącym do prowadzenia gospodarki w sposób bardziej zrównoważony, zapobiegający zmianom klimatu i dalszej degradacji środowiska, kwestie ESG (środowiskowe, społeczne i zarządcze) przestają być zagadnieniem mało znaczących rozważań czysto teoretycznych, a stają się realnym wymogiem wynikającym ze zmian w otoczeniu regulacyjnym UE W zakresie litery E – środowiska, oznaczają one dla firm konieczność opracowania i wdrożenia do modelu biznesowego strategii środowiskowej i polityki klimatycznej. Określenia celów redukcji gazów cieplarnianych, polityki ochrony bioróżnorodności, czy zasad gospodarki obiegami zamkniętymi w zakresie odpadów i wód. Jeśli polskie przedsiębiorstwa nie zaczną dzisiaj realnie wdrażać wymogów zrównoważonego rozwoju (ESG), to za jakiś czas przestaną być konkurencyjne na rynku, nie będą mogły w ogóle uczestniczyć w projektach, albo nie uzyskają na nie finansowania.
6. Proces obliczania śladu węglowego, czyli określania bezpośrednich i pośrednich emisji gazów cieplarnianych generowanych przez firmę jest złożony i wymaga zaangażowania całej organizacji, a nie tylko osób zajmujących się ochroną środowiska, czy ESG. Należy dokładnie przeanalizować działalność firmy pod kątem struktury organizacji, zewnętrznych i wewnętrznych powiązań, udziałowców, umów leasingowych, jak i procesów produkcyjnych czy stosowanych materiałów i substancji. Wymaga to bardzo szerokich kompetencji i znajomości procesów nie tylko produkcyjnych ale i zakupowych, zarządczych w firmie. Obliczanie śladu węglowego nie jest procesem odnoszonym do jednostki – jest to proces, w który powinien być włączony cały łańcuch wartości. Nowe wymogi wynikające z wdrażanej aktualnie przez Komisję Europejską dyrektywy CSRD dotyczącej sprawozdawczości niefinansowej, dla wielu firm będą oznaczały obligatoryjność jego obliczania w trzech zakresach, czyli w całym łańcuchu wartości, przyjęcia celów jego redukcji oraz raportowania na zewnątrz.
7. Stopniowe wdrażanie Europejskiego Zielonego Ładu już teraz ma ogromny wpływ na strategie polityczne w wielu obszarach gospodarki. By doprowadzić do planowanej transformacji szczególną uwagę UE planuje przykładać do ochrony i restytucji naturalnych ekosystemów poprzez ochronę i odbudowę ekosystemów i bioróżnorodności. Zobowiązania zawarte w Strategii bioróżnorodności, w tym m.in. wymóg do 2030 roku utworzenia obszarów chronionych, na które złoży się co najmniej 30% unijnych terenów lądowych i morskich, rekultywacja zdegradowanych ekosystemów m.in. poprzez ograniczenie o 50% pestycydów i ryzyka z tym związanego, zasadzenie 3 mld drzew, stanowią duże wyzwanie, ale i szansę dla krajów członkowskich w tym ich polityki i gospodarki. Regulacje te wpływają w coraz większym stopniu również na przedsiębiorców, powodując nieuniknioną potrzebę określenia roli bioróżnorodności w prowadzonej działalności, określenia ryzyk i szans związanych z przyrodą oraz w przypadku podwyższonej zależności od natury określenia polityki bioróżnorodności. Dla części z nich oznacza to tylko niewielkie zmiany w sposobach zaangażowania lub zwiększenia dbałości o aspekty bioróżnorodności, dla innych – nawet całkowity zwrot w polityce danej firmy i kosztach z tym związanych.
8. Tematyka w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej przedsiębiorcy górniczego powoduje konieczność poszukiwania iunctim pomiędzy unormowaniem kodeksu cywilnego a przepisami szczegółowymi, jakimi są zgromadzone w prawie geologicznym i górniczym rozwiązania odnoszące się do tego zagadnienia. Jednocześnie powoduje konieczność sięgnięcia także do innych aktów prawnych, co implikuje zarazem wstępną konstatację, że pełna analiza problematyki, uwzględniająca wszystkie istotne meandry obowiązującej regulacji wraz z częstokroć różnorodnym, zapadłym na tym tle orzecznictwem, wymaga szczegółowego opracowania. W tym celu należy:
   1. rozważnie stosować reżimy prawne wynikające z art. 144 pgig (szkoda górnicza sensu stricto i sensu largo);
   2. pamiętać o genezie odpowiedzialności przedsiębiorcy górniczego, osadzonej w regulacji kodeksu cywilnego, w szczególności: art. 435 kc, ale z konsekwencjami de lege lata wynikającymi z pkt.1;
   3. wyraźnie mówić i pisać o tym, że obecne uregulowanie prawne odpowiedzialności przedsiębiorcy górniczego w swej konstrukcji sytuuje pgig wśród dobrych rozwiązań europejskich lege artis;
   4. nie zapominać o komplikacjach, jakimi są:
      • problem szkód seryjnych (ew. ciągłych) dla określenia np. terminu przedawnienia, a szczególnie początku jego biegu;
      • zagadnienie przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody;
      • zagadnienie koncepcji ochrony prawa własności (w tym: konstytucyjnej) na kwestię np. oceny zakresu kolejnej szkody w mieniu z powodu ruchu zakładu górniczego w aspekcie braku przeznaczenia (scil.: skonsumowania) kompensaty otrzymanej z powodu szkody górniczej w celu jej naprawienia;
      • trudności w ustaleniu, czy aby poszkodowany nie zostanie bezpodstawnie wzbogacony w sytuacji powyższej;
9. Podziemna eksploatacja górnicza powoduje negatywne skutki dla środowiska oraz uciążliwości dla mieszkańców. Istotną rolę w ograniczaniu szkodliwych odziaływań spełniają organy nadzoru górniczego, które m.in. sprawują nadzór i kontrolę nad ruchem zakładów górniczych w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego oraz ochrony środowiska, w tym zapobiegania szkodom.
10. Jednym z podstawowych elementów projektowania eksploatacji złoża jest umiejętność precyzyjnego prognozowania jej wpływów na powierzchnię. Należy zatem nadal inspirować i wspierać badania, mające na celu doskonalenie metod prognozowania wpływu eksploatacji górniczej na środowisko, wykorzystujące zarówno wyniki pomiarów geodezyjnych jak i osiągnięcia naukowe. Stwierdzono, że ważnym zagadnieniem jest możliwość oszacowania – wynikającego z losowego charakteru procesów zachodzących w górotworze – błędu średniego prognozy deformacji powierzchni w warunkach wielopokładowej eksploatacji.
11. Eksploatacja górnicza ma istotny wpływ na zagospodarowanie powierzchni. Powoduje deformacje terenu, zmianę stosunków wodnych oraz wstrząsy pochodzenia górniczego. Uwarunkowania górnicze powinny być uwzględnione w planowaniu przestrzennym na terenach górniczych. Organy nadzoru górniczego aktywnie uczestniczą w sporządzaniu studiów uwarunkowań i kierunków rozwoju gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W przypadku braku miejscowego planu uzgadniają decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz o warunkach zabudowy, wskazując czynniki geologiczno­‑górnicze, które należy uwzględnić projektując inwestycje na terenach górniczych.
12. Prowadzona eksploatacja górnicza powoduje powstanie na powierzchni terenu niecki osiadania, której profil charakteryzuje m.in. nachylenie terenu. Wpływ nachylenia terenu na wychylenie budynków, oprócz oczywistych problemów użytkowych, powodować może również dodatkowe wytężenie konstrukcji mające wpływ na warunki statyczno­‑wytrzymałościowe. Dopuszczalne wychylenia budynków powinny być ustalane nie tylko na podstawie warunków konstrukcyjnych, lecz powinno przede wszystkim wynikać z warunku dopuszczalnej lub akceptowalnej uciążliwości użytkowania. Projekt usuwania nadmiernego wychylenia budynku, w zależności od stopnia złożoności jego konstrukcji, wymaga zaprojektowania wielu złożonych prac budowlanych, których realizacja często odbierana jest przez użytkowników jako uciążliwa.
13. Wychylenie od pionu budynków jest częstą szkodą wywołaną podziemną eksploatacją górniczą. Jej usuwanie polega na rektyfikacji, tj. na usunięciu miarodajnego wychylenia. W budynkach parterowych miarodajną wielkością jest wychylenie ścian. Z kolei w przypadku budynków parterowych z użytkowym poddaszem miarodajną wielkością jest nachylenie posadzki poddasza. Projektując wysokość podnoszenia budynków wielokondygnacyjnych za miarodajne należy przyjąć wychylenia od pionu szybów wind. Jeżeli w budynku wielokondygnacyjnym nie ma wind, to zasadnym jest przyjęcie odchylenia od pionu lub poziomu nieodkształconego elementu konstrukcyjnego. W przypadku budynków o konstrukcji ścianowej o sztywnych stropach zmiana nachylenia stropów jest równa zmianom wychylenia ścian. Konstrukcje szkieletowe doznają odkształceń, szczególnie w przypadku nierównomiernej zmiany nachylenia terenu i wówczas zmiana wychylenia słupów nie jest równa zmianie nachylenia stropów. Wówczas za miarodajną wielkość należy przyjąć nachylenie stropów. W odniesieniu do budynków wielosegmentowych należy rozróżnić dwie sytuacje. Jeśli każdy segment funkcjonuje jako niezależny obiekt, w szczególności nie występują przejścia między nimi, to miarodajne wychylenie każdego segmentu należy wyznaczać niezależnie tak jak wychylenie budynku jednosegmentowego. Jeżeli występują przejścia między segmentami, to rektyfikacja budynku nie powinna prowadzić do wystąpienia wzajemnych pionowych przemieszczeń między połączonymi ze sobą funkcjonalnie segmentami. W takim przypadku należy wyznaczyć jedno wychylenie miarodajne dla segmentów połączonych funkcjonalnie. Wychylenie to można obliczyć jako średnia ważona wychyleń segmentów z uwzględnieniem powierzchni rzutów segmentów lub ich istotności.
14. Ważnym elementem ochrony środowiska jest ochrona rzek i zbiorników wodnych, w tym zalewisk pogórniczych, z uwagi na zmiany jakie zachodzą w środowisku przyrodniczym. Dbanie o jakość wód w rzekach i zbiornikach oraz ich ochrona powinna być przedmiotem szczególnego zainteresowania prowadzących działalność górniczą.
15. W dobie stałej utraty bioróżnorodności, której główną przyczyną są zmiany naturalnych siedlisk spowodowane nadmierną eksploatacją lasów, oceanów, rzek, jezior i gleb poprzez m.in. intensywne systemy produkcji rolnej i szeroko rozumiany przemysł, w tym górniczy, bardzo istotne jest ograniczanie tych zmian poprzez stopniowe przywracanie terenów przekształconych działalnością człowieka środowisku. Konieczność podejmowania działań związanych z rekultywacją ma związek nie tylko z wymogami prawa, ale dzięki sukcesywnej i planowej rekultywacji można przywracać tereny przekształcone w związku z prowadzoną eksploatacją węgla. Dobrze zaplanowana i przeprowadzona rekultywacja pozwala na włączenie do ekosystemów nowych lub wcześniej niedostępnych terenów, które szybko pochłaniane są przez roślinność, zwierzęta, ptaki i owady zamieszkujące tereny sąsiednie. Przykładem może być rekultywacja realizowana za postępem frontu robót na terenie Centralnego Składowiska Odpadów Górniczych w Knurowie.
16. Działalność górnicza była jedną z pierwszych form aktywności przemysłowej człowieka. Początkowo eksploatację prowadzono na niewielkich głębokościach. Jednak wraz z wyczerpywaniem się płytko zalegających złóż, rozwojem techniki górniczej i rosnącym zapotrzebowaniem na surowce, schodzono z eksploatacją na coraz większe głębokości. Pozostawionych w górotworze pustek, po płytko prowadzonym wydobyciu, zwykle w żaden sposób nie likwidowano. Jednocześnie, z biegiem czasu, fakt prowadzenia działalności górniczej w danym rejonie odchodził w zapomnienie. Należy się liczyć z faktem, że stan techniczny obudowy tych wyrobisk zbliża się do poziomu awaryjnego, co może skutkować powstawaniem obwałów i w efekcie zwiększeniem prawdopodobieństwa występowania deformacji nieciągłych. Dlatego należy dokumentować dokładnie lokalizacje istniejących wyrobisk – szczególnie zlokalizowanych na małej głębokości i mających połączenie z powierzchnią oraz cyklicznie wykonywać oceny ich zachowania. Badania tego typu powinny być prowadzone poprzez kwerendę źródeł archiwalnych oraz poparte badaniami geotechnicznymi i geofizycznymi prowadzonymi w rejonie lokalizacji tych wyrobisk.
17. Ochrona krajobrazu kulturowego jest obowiązkiem zarówno samorządu jak i działających w danym terenie podmiotów gospodarczych, szkół, ośrodków kultury i organizacji społecznych. Dużą rolę w tworzeniu przyjaznego klimatu wokół kultywowania tradycji górniczych oraz ochrony zabytków przemysłu i techniki odgrywają działacze społeczni – byli pracownicy zakładów oraz entuzjaści. Stanowią nieocenioną pomoc dla służb konserwatorskich i muzealników. Istnieje zatem potrzeba inicjowania i wspierania realizacji prac naukowych i archiwistycznych, a przede wszystkim publicystycznych dotyczących historii górnictwa w Subregionie Zachodnim Województwa Śląskiego.
18. Tereny zielone jako elementy kompozycji urbanistycznych wpływają pozytywnie na środowisko na terenach uprzemysłowionych. Przykładem jest kilka najstarszych wybranych parków w pobliżu kopalń „Rymer”, „Chwałowice” i „Dębieńsko”. Pełnią one rolę jako miejsca kultury i integracji lokalnej społeczności oraz rolę ochronną dla środowiska narażonego na negatywne oddziaływania istniejących w pobliżu zakładów przemysłowych.
19. Likwidacja kopalń w związku z wyczerpaniem się złóż lub brakiem do ich dostępu oraz nieopłacalnością jest procesem naturalnym i nieuniknionym. Obiekty pokopalniane najczęściej zostają zabezpieczone w sposób prowizoryczny a następnie ulegają stopniowej, postępującej degradacji. Tylko część z nich otrzymuje „drugie życie”. W pierwszej kolejności wykorzystuje się je jako prowizoryczne magazyny oraz siedziby firm prowadzących działalność gospodarczą wszelkiego rodzaju. Jako przykłady takiego wykorzystania obiektów pokopalnianych wskazano m.in. na obiekty po kopalniach „Żory”, „Morcinek” czy „Moszczenica”.
20. Zabytki związane z górnictwem niewątpliwie wyróżniają się oryginalnością. Ich olbrzymie nagromadzenie, zwłaszcza związanych z górnictwem węgla kamiennego na obszarze Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego daje wielkie możliwości poznawcze. Obok górnictwa węgla bardzo dobrze prezentowane są obiekty związane z innymi surowcami. Wiele z nich jest już godnie eksponowanych lub też wykorzystanych dla innych celów. Zachwycają swym kształtem architektonicznym, zmysłem ich budowniczych i konstruktorów. Wiele zabytków techniki górniczej nadal czeka na adaptację i godną ekspozycję. Jako przykład kompleksowego zagospodarowania terenów pokopalnianych dla celów kulturalnych, edukacyjnych i zabytkowych przedstawiono Zabytkową Kopalnię „Ignacy” w Rybniku podkreślając jednocześnie szeroki zakres rewitalizacji oraz duży w niej udział lokalnej społeczności oraz władz samorządowych miasta Rybnika.
21. Uczestnicy Konferencji podkreślali wagę kultywowania tradycji górniczych, które ukształtowały się w środowisku i świadczą o korzeniach mieszkających w regionie ludzi. Wskazywano na kulturalne i wychowawcze znaczenie tradycji górniczych, powiastek i legend podkreślających wartości społeczne i humanistyczne. Za wartościowe uczestnicy Konferencji uznali działalność edukacyjną szkół, muzeów i izb tradycji poprzez gromadzenie pamiątek historii regionu, organizację ekspozycji tematycznych oraz wprowadzenie do programów kształcenia elementów historii regionu i branży górniczej, ich kultury i tradycji. Znaczenie tradycji górniczych dla życia lokalnej społeczności Górnego Śląska zostało docenione poprzez wpisanie Decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 lipca 2018 r. Barbórki górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Narodowego.
22. Fundacja Kopalń Zlikwidowanych w ROP ramach „Industriady” organizowała zwiedzanie obiektów zlikwidowanych kopalń i osiedli mieszkaniowych oraz miejsc pamięci ofiar górniczego stanu. Trasa obejmowała obiekty powierzchniowe i budowle wzniesione w końcu XIX wieku i w wieku XX. Chociaż wszystkie obiekty architektury odznaczają się niepowtarzalnością i indywidualnymi charakterystycznymi cechami dla okresu ich projektowania, wznoszenia i użytkowania, to szczególnie pod tym względem wyróżniają się osiedla górnicze, które obecnie podlegają rewitalizacji, stanowiąc unikalną wizytówkę minionej epoki, służąc jednocześnie obecnym mieszkańcom. Ważnym przedsięwzięciem jest opracowany przez Fundację przewodnik, który stanowi wspaniałe kompendium wiedzy umożliwiającym zdobywanie informacji oraz zwiedzanie zabytków związanych z górnictwem węgla kamiennego w regionie. Celowe jest aby w kolejnych edycjach „Industriady” trasy po obiektach pogórniczych były stałym punktem programu.
23. W Subregionie Zachodnim Województwa Śląskiego następuje stała poprawa stanu szeroko rozumianego środowiska. Przedsiębiorcy górniczy we współpracy z samorządami, urzędami państwowymi i innymi organizacjami podejmują wiele działań w zakresie minimalizacji negatywnych skutków wieloletniej eksploatacji górniczej, w tym:
    • rekultywację i zagospodarowanie terenów objętych działalnością górniczą,
    • regulację rzek i potoków oraz likwidację zalewisk poeksploatacyjnych,
    • zmniejszenie ilości wytwarzania produktów ubocznych oraz wykorzystanie ich do innych celów gospodarczych, np. do produkcji kruszyw,
    • redukcję emisji zanieczyszczeń pyłowo­‑gazowych do atmosfery, ze szczególnym uwzględnieniem zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych,
    • likwidację nadmiernego poziomu hałasu emitowanego do środowiska,
    • rewitalizację terenów poprzemysłowych poprzez przywracanie terenów zdegradowanych do użytku, rewaloryzację zabytkowych budowli i całych osiedli itp.,
    • podnoszenie świadomości społecznej i poczucia związku z „Małą Ojczyzną” poprzez różne działania kulturalne, popularyzacyjne i edukacyjne.

Konferencja stanowiła szerokie forum wymiany doświadczeń przedstawicieli nauki, samorządowców oraz praktyków, reprezentujących górnictwo, budownictwo i gospodarkę wodną, a jej wartość edukacyjną trudno przecenić. W wygłaszanych referatach zaprezentowano osiągnięcia oraz ciekawe rozwiązania naukowe i inżynierskie z zakresu górnictwa, budownictwa, komunikacji, gospodarki wodnej i ochrony środowiska. Zwrócono również uwagę na konieczność dalszej współpracy pomiędzy samorządami i przedsiębiorcami górniczymi w zakresie wypracowania optymalnych warunków racjonalnej gospodarki złożem przy minimalizacji negatywnych skutków dla środowiska oraz rozwiązywania pilnych problemów dotyczących zabytków techniki górniczej. W konferencji udział wzięło 110 uczestników.

Za celowe uznaje się kontynuowanie organizacji konferencji dotyczącej zagadnień zrównoważonego rozwoju Subregionu Zachodniego Województwa Śląskiego.