ROK 2004


XXX DNI TECHNIKI RYBNICKIEGO OKRĘGU PRZEMYSŁOWEGO (20-29 października 2004)



„Zwalczanie zagrożenia pożarowego w kopalniach - teoria i praktyka”

Dwudziestego pierwsze już Seminarium z cyklu poświęconego zagrożeniom naturalnym na dole kopalń. Organizatorami seminarium były Zarząd Oddziału SITG Rybnik, Koło Zakładowe SITG KWK „Chwałowice”, Zakład Aerologii i Bezpieczeństwa Górniczego Politechniki Śląskiej, Centrum Kształcenia Inżynierów Politechniki Śląskiej w Rybniku, Przedsiębiorstwo Kompletacji i Montażu Systemów Automatyki „Carboautomatyka” S.A. w Tychach.

Mimo zmian jakie miały miejsce w ostatnich latach w górnictwie, przed przemysłem wydobywczym stoją wciąż wielkie wyzwania, nie tylko ekonomiczne, ale również związane z zapewnieniem górnikom godnych warunków pracy i bezpieczeństwa. W przedstawionych na seminarium, przez naukowców i praktyków dwunastu referatach, poruszano praktyczne problemy napotykane przy zwalczaniu konkretnych pożarów i zastanawiano się nad kierunkami działania mogącymi przyczynić się do podniesienia bezpieczeństwa pożarowego w kopalniach.

Rada Programowa we wstępie do materiałów Seminaryjnych – ukazały się one drukiem – wyartykułowała, że wypadki pożarów jakie miały ostatnio miejsce w kopalniach węgla kamiennego wskazują wciąż jeszcze na występujące braki w rozpoznaniu stanu zagrożenia pożarowego mimo rozwijania metod wczesnego wykrywania i sposobów prewencji pożarowej.

W seminarium uczestniczyło prawie 100 osób. Ostateczny tekst zgłoszonych w referatach i dyskusji wniosków opracowany zostanie przez Komisję Wniosków pod przewodnictwem prof. Mariana Kolarczyka z Politechniki Śląskiej i przekazany zainteresowanym instytucjom.

Zarząd Oddziału SITG po otrzymaniu ostatecznych tekstów wniosków z omawianych konferencji i seminarium przekaże je również do biuletynu „Wspólne Sprawy”.

W Rybnickim Muzeum, w czasie trwania Dni Techniki ROP, prezentowana była wystawa czasowa pt.: „Z historii i techniki górnictwa - wybrane zagadnienia. Polski wkład do europejskiej techniki”. Wystawę, której autorem była mgr Genowefa Grabowska, zorganizowało Muzeum przy udziale Komisji Muzealnictwa i Ochrony Zabytków Zarządu Oddziału SITG. Wystawie poświęcony został krótki folder, wydany jako przewodnik dla zaprezentowanych muzealiów, które w sposób wybiórczy ilustrują przebogatą historię licznych kopalń, mających swój początek na ziemi rybnicko-wodzisławskiej pod koniec XVIII wieku. Wystawa przybliża zwiedzającym górnicze wydarzenia minionych dwóch stuleci. Uwagę zwiedzających przykuwał „Polski wkład do europejskiej techniki”, prezentowany dzięki uprzejmości Muzeum Techniki z Warszawy. 

IX-ta już z cyklu ochrony środowiska, Konferencja naukowo-techniczna pt.: 



„Działania proekologiczne samorządów terytorialnych oraz zakładów przemysłowych subregionu zachodniego województwa śląskiego po wstąpieniu do Unii Europejskiej”

zorganizowana przez Zarząd Oddziału SITG Rybnik, Okręgowy Urząd Górniczy w Rybniku, Kompanię Węglową S.A., Jastrzębską Spółkę Węglową S.A., Urzędy Miast Rybnika i Jastrzębia Zdroju, odbyła się w dniu 20 października 2004 r. i zgromadziła ponad 120 uczestników – naukowców, praktyków, samorządowców – wśród nich również gości z sąsiednich Czech.

Siedem grup tematycznych obejmowało następujące zagadnienia:  

Zagadnienia ogólne ochrony środowiska – kompleksowe działania proekologiczne, 

Zagadnienia prawne ochrony środowiska z uwzględnieniem przepisów Unii Europejskiej, 

Ochrona powierzchni, rekultywacja, rewitalizacja, zagospodarowanie terenów poprzemysłowych (pogórniczych), 

Wody kopalniane – ochrona wód powierzchniowych, 

Odpady górnicze, energetyczne i ich zagospodarowanie, 

Ochrona powietrza, ochrona przed hałasem, 

Zagadnienia różne – autostrady, produkcja ciepła, ocena zasobów metanu, historia.



W sumie przygotowano 52 referaty, które znalazły się w wydrukowanych materiałach konferencyjnych. Były one przedmiotem obrad w trzech sesjach, którym przewodniczyli prof. Franciszek Plewa Z Politechniki Śląskiej, Dyrektor OUG Rybnik – Zbigniew Schinohl, Wicedyrektor OUG Rybnik – Tadeusz Skatuła.

Konferencja zakończyła się przyjęciem wniosków, które po ostatecznej redakcji przesłane zostaną do zainteresowanych instytucji – zakładów przemysłowych, samorządów. Szczególnie te ostatnie w nowych warunkach unijnych, stoją w działaniach proekologicznych przed dużymi wyzwaniami.






WNIOSKI Z KONFERENCJI



Dotychczasowe działania w zakresie ochrony wód powierzchniowych podejmowane głównie przez samorządy terytorialne koncentrują się na budowie i modernizacji oczyszczalni ścieków oraz budowie systemów kanalizacyjnych. Przedsięwzięcia te realizowane są z dużym udziałem środków finansowych pozyskiwanych z Unii Europejskiej. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że inwestycje te realizowane są w ramach porozumień sąsiadujących ze sobą samorządów.


Samorządy gminne i powiatowe posiadają uchwalone przez odpowiednie Rady Programy Ochrony Środowiska i Plany Gospodarki Odpadami. Bardzo ważne dla ich realizacji jest współdziałanie władz samorządowych z podmiotami gospodarczymi działającymi na terenach tych gmin i powiatów, a w szczególności z Kompanią Węglową S.A. i Jastrzębską Spółką Węglową S.A..


Kolektorowy system retencyjno-dozujący „OLZA” odprowadzający zasolone wody dołowe z kopalń Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A. i kilku kopalń Kompanii Węglowej S.A. zlokalizowanych na obszarze Subregionu Zachodniego Województwa Śląskiego spełnia kluczową rolę dla ochrony wód rzeki Odry w górnym jej biegu.Dla pełnej realizacji przyjętego zakresu, określonego w Decyzji Wojewody Śląskiego zobowiązującej do wyeliminowania szkodliwego oddziaływania na środowisko słonych wód kopalnianych pochodzących z odwadniania tych kopalń, koniecznym jest włączenie w najbliższych latach do systemu retencyjno-dozującego “OLZA” zasolonych wód dołowych KWK “Rydułtowy” oraz zwiększenie objętości zbiorników retencyjnych.  
Widzi się potrzebę współpracy transgranicznej pomiędzy Rzeczpospolitą Polską i Republiką Czeską w zakresie ochrony wód rzeki Odry.


Za celowe uznaje się kontynuowanie prac naukowo-badawczych związanych z korelacją ilości baru i siarczanów w wodach kopalnianych celem optymalizacji ich oczyszczania przed wprowadzeniem do środowiska wodnego. 


Niezbędnym jest podejmowanie dalszych działań dla zwiększenia wykorzystania metanu, kopaliny towarzyszącej w złożu węgla kamiennego. Pozytywnymi przykładami w tym zakresie jest wykorzystanie metanu w kotłach i turbinach gazowych oraz w urządzeniach klimatyzacyjnych wyrobisk górniczych. 

Ujmowanie i zagospodarowywanie metanu w zdecydowanym stopniu poprawi stan środowiska naturalnego poprzez ograniczenie emisji do atmosfery gazów cieplarnianych, a także jest ze wszech miar uzasadnione ze względów ekonomicznych.

Uznając ważność problemu, za właściwe uznano szersze potraktowanie tego zagadnienia na kolejnej konferencji. 


Uregulowań prawnych wymaga zakres nadzoru nad terenami pogórniczymi, a w szczególności w rejonie zlikwidowanych połączeń wyrobisk górniczych z powierzchnią.


Poważne rezerwy energetyczne wynikają z możliwości wykorzystania przemysłowej energii zawartej w odpadach komunalnych. Szczególnie atrakcyjne wydaje się wykorzystanie tej energii w ciepłownictwie i klimatyzacji.

Układy terytorialne stwarzają ponadto możliwości:

- korzystniejszego wykorzystania energii w przemyśle,

- zmniejszenia emisji substancji szkodliwych, a przy tym zwiększenie efektywności ekonomicznej.

Szczególne znaczenie mogą te układy odgrywać w warunkach tzw. handlu emisją, przewidywanego do wprowadzenia po roku 2005.




W oparciu o dotychczasowe doświadczenia wskazane jest większe wykorzystanie odpadów pogórniczych do budowy obiektów inżynieryjnych, w tym do budowy dróg publicznych, w szczególności autostrad. Przykładem w tym zakresie jest wykorzystanie 135 000m3 takich odpadów do budowy wiaduktu w Jastrzębiu Zdroju – Bziu. Realizacja tego obiektu na IV kat. szkód górniczych nie byłaby jednak możliwa bez zastosowania geosyntetyków. 

Wykorzystanie odpadów powęglowych do realizacji na terenach górniczych budowli inżynierskich (w tym dróg i autostrad) w powiązaniu z zastosowaniem geosyntetyków jest uzasadnione. Geosyntetyki zdecydowanie wydłużają żywotność tych budowli i ograniczają do minimum potrzebę wykonywania prac remontowo-naprawczych.

Budowa dróg i autostrad na terenach górniczych z zastosowaniem odpadów pogórniczych i geosyntetycznych zbrojeń wymaga wypracowania zasad współpracy pomiędzy ich inwestorami, przedsiębiorcami górniczymi i producentami materiałów geosyntetycznych.



10. Dotychczasowe działania w zakresie likwidacji aktywności termicznej zwałowisk okazały się mało skuteczne. W oparciu o doświadczenia ostatnich lat właściwym jest wdrażanie nowych technologii w tym zakresie. 


Uczestnicy konferencji oczekują, że następstwem uchwalenia dyrektywy w sprawie gospodarowania odpadami przemysłu wydobywczego będzie szybkie dostosowanie do niej przepisów krajowych. Przy dokonywaniu tych zmian niezbędna jest ich konsultacja ze środowiskiem górniczym. Implementacja postanowień dyrektywy oznaczać będzie nowe obowiązki dla przedsiębiorców górniczych oraz dla nadzoru górniczego.


Postuluje się nowelizację przepisów tzw. pakietu ustaw ubezpieczeniowych z dnia 22.05.2003r. oraz norm kodeksu cywilnego o umowie ubezpieczenia w taki sposób, aby rozszerzyć zakres ochrony cywilno-prawnej środowiska, w szczególności poprzez dopuszczenie w szerszym zakresie możliwości zawierania umów ubezpieczenia ryzyka.



Konferencja, jak co roku, stanowiła szerokie forum wymiany doświadczeń przedstawicieli nauki, samorządowców oraz praktyków reprezentujących głównie górnictwo a jej wartość edukacyjną trudno przecenić. Nie przedstawiono podczas jej trwania rozważań teoretycznych, ale opinie i doświadczenia praktyków. Praktyka dowodzi, że przyjęty przed laty kierunek organizowania corocznych konferencji naukowo-technicznych okazał się pomysłem trafionym.